عملیات بافت فرش ماشینی (آشنایی با قسمت‌های مختلف دستگاه بافندگی فرش)

در قسمت مقدمات بافندگی فرش ماشینی _ همانطور که در مقدمه گفته شد _ با استفاده از دو دستگاه زیر که تصاویر آن را مشاهده می‌کنید، بوبین‌های بزرگ نخ اکریلیک را به بوبین‌های کوچکتر و بوبین‌های نخ پنبه – پلی استر را روی قرقره‌ی نخ تار (قرقره‌ی چله) می‌پیچند.

• ماشین بوبین پیچی

بوبین‌های نخ خاب فرش که معمولا جنس آن از نخ اکریلیک است به قسمت مقدمات بافندگی آورده می‌شود. در این قسمت هر بوبین تبدیل به چند بوبین کوچک برای جا دادن در قفسه‌های ماشین بافندگی (کریل) می‌شود؛ در قسمت بوبین پیچی عیب‌هایی مانند نقاط کلفت و نازک و گره خورده‌ی نخ گرفته می‌شود و سپس بوبین‌های آماده شده به قسمت بافت فرش ماشینی منتقل می‌شوند.

• ماشین چله پیچی

برای بالا بردن استقامت نخ چله (نخ تار)، الیاف پنبه و پلی استر را با نسبت‌های متفاوت و بر اساس تقاضای خریدار (بافنده) مخلوط کرده و طی عملیات ریسندگی تبدیل به نخ چله‌ی چندلا می‌کنند؛ بعد از تهیه‌ی نخ چله و تبدیل آن به بوبین‌های نخ چله، آن‌ها را برای عملیات چله پیچی، داخل قفسه‌های ماشین چله پیچی قرار می‌دهند.

هدف از به کار بردن این دستگاه آماده کردن نخ‌های تار است به طوری که یک سری نخ به موازات هم با طول معین و کشیدگی یکسان در کنار هم قرار می‌گیرند.

1-قفسه‌ی نخ (کریل):

قفسه‌هایی هستند که بوبین‌های نخ خاب که در قسمت بوبین پیچی آماده می‌شود را داخل آن‌ها قرار می‌دهند.

2-غلتک‌های چله:

غلتک‌ها، حامل نخ‌های تاری هستند که باید در طول بافت فرش ماشینی به عنوان نخ تار به کار روند. البته مقداری از آن‌ها با کشش کمتر (نخ چله‎‌ی شل بافت) و مقداری با کشش بیشتر (نخ چله‌ی سفت بافت) در فرش قرار می‌گیرد. این نخ ها با فشار پنوماتیکی کشش داده می‌شوند و کشش نخ‌های سفت بافت تقریبا دو برابر نخ‌های شل بافت است.

با استفاده از تیغه‌های باریک و بلندی به نام لانست می‌توان کشش تنظیم شده برای نخ‌های چله‌ی سفت بافت و شل بافت را نصف کرد.

ارتفاع لانست انتخاب شده به ارتفاع خاب و نحوه‌ی کار گذاشتن لانست در دهنه‌ی کار به تراکم تاری فرش ماشینی و جنس نخ خاب بستگی دارد.

3-وردها:

قاب‌های مستطیل شکل فلزی هستند که میل میلک نخ‌های چله داخل این قاب‌ها به شکل عمودی قرار می‌گیرد.

سر نخ‌های چله (نخ‌های تار) ابتدا از داخل تیغه‌های لامل که جهت توقف دستگاه هنگام پارگی سرنخ چله تعبیه شده عبور کرده و سپس از چشمک این میل میلک‌ها عبور داده و به لبه‌ی بافت فرش ماشینی که بعد از شانه قرار دارد گره زده می‌شود.

بالا و پایین رفتن وردها در دستگاه‌های جدید به وسیله‌ی یک سیستم دابی الکترونیکی انجام می‌شود و به واسطه‌ی آن می‌توان تنوع زیادی در بافت‌های زمینه ایجاد نمود.

4-ژاکارد:

همه‌ی ماشین‌های بافندگی مدرن به ژاکارد الکترونیکی مجهز هستند.

مهم‌ترین مزیت ژاکارد الکترونیکی این است که اجازه می‌دهد بدون کم‌ترین توقف در خط تولید، انواع طرح‌هایی که دارای یک پالت رنگ بندی هستند را بافته تا بتوان در اسرع وقت در اختیار مشتریان قرار گیرد.

ژاکارد فرمان‌های لازم جهت بافت نخ خاب را به وسیله‌ی یکسری مدول و نخ هارنیش به نخ خاب فرش که از داخل میل میلک رنگ عبور کرده است را می‌دهد. این فرمان‌ها بر اساس نقشه‌ی طراحی شده‌ی فرش ماشینی، انجام می‌گیرد.

5- دفتین و شانه‌ی بافندگی:

دفتین ماشین بافندگی قابی است که شانه‌ی دستگاه داخل آن سوار گردیده است. حرکت دفتین یک حرکت رفت و برگشت است که از محور اصلی دستگاه (میل لنگ) گرفته می‌شود. در اثر وزن و حرکت رفت و برگشت دفتین، پود به لبه‌ی کار کوبیده شده و عمل بافت انجام می‌شود.

نمره‌ی شانه‌ی دستگاه که بیان کننده‌ی تراکم تاری فرش ماشینی است به معنای تعداد دندانه‌های شانه در هر متر است. به عنوان مثال منظور از فرش 1000 شانه این است که در هر متر از شانه‌ی دستگاه، 1000 دندانه وجود دارد.

هرچه نمره‌ی شانه بالاتر باشد طرح فرش ظریف‌تر و بافت آن متراکم‌تر است.

6-سیستم پودگذاری فرش ماشینی:

سیستم پودگذاری شامل قفسه‌ی بوبین، رزرو پود، راپیر و گریپر می‌باشد.

7-تیغ برش ماشین بافندگی:

تیغ، عمل برش نخ خاب را با حرکت رفت و برگشت بین دو لایه‌ی به هم چسبیده‌ی فرش ماشینی، انجام می‌دهد.

فرشی که روبروی بافنده است، لایه‌ی رو و قسمت زیرین لایه‌ی زیر خواهد بود.

فاصله‌ی این دو لایه از هم که در نهایت ارتفاع خاب فرش را در پی خواهد داشت، بستگی به تراکم تاری قالی و جنس نخ خاب دارد. برای اینکه ارتفاع خاب فرش ماشینی یکنواخت گردد و ضایعات شیرینگ در قسمت تکمیل قالی به حداقل برسد از لانست که قبلا اشاره شد استفاده می‌گردد.

8-غلتک سوزنی:

غلتک سوزنی به صورت افقی در عرض دستگاه قرار دارد و عمل به عقب کشیدن فرش بافته شده را به عهده دارد. در روی این غلتک، میخ‌های مخصوصی تعبیه شده است. در هر بار کوبیدن دفتین و عمل بافت به همان اندازه، غلتک سوزنی چرخش کرده و قالی بافته شده را به سمت عقب می‌کشد. سپس قالی بافته شده با طی کردن مسیری خاص، در قسمت برداشت جمع آوری می‌شود. قابل ذکر است که اندازه‌ی طول فرش بستگی به میزان تنظیمات گردش غلتک سوزنی دارد.

این تنظیمات هم ارتباط مستقیم با تراکم پودی نقشه‌ی طراحی شده دارد؛ اگر حرکت غلتک سوزنی تندتر از حد باشد، طول فرش بلند شده و اگر کندتر باشد طول فرش ماشینی کوتاه خواهد شد.

در ابتدا لازم است اجزای بافت فرش ماشینی را، در شکل ذیل معرفی نماییم:

در این تصویر لایه‌ی فرش زیر و رو قبل از برش خوردن به وسیله‌ی تیغ را، مشاهده می‌نمایید.

به طور عام سه سیستم بافت پایه، در فرش‌های ماشینی وجود دارد که سایر بافت‌ها نیز از آن‌ها مشتق می‌شود:

بافت تک پودی (Single Shot):

بافت تک پودی یعنی به ازای هر پودی که داخل فرش کار گذاشته می‌شود، یک ردیف نخ خاب وجود دارد. به عبارت دیگر تمام پودهای فرش (اعم از پود داخلی و پود بیرونی) ریشه‌ی خاب دارد. این بافت یکی از مهم‌ترین و معروف‌ترین بافت‌های قالی است.

بافت دو پودی (Two Shot):

بافت دو پودی یعنی به ازای هر دو پودی که داخل فرش ماشینی کار گذاشته می‌شود، یک ردیف خاب وجود دارد؛ به عبارت دیگر تمام پودهای بیرونی قالی ریشه‌ی خاب دارند و پودهای داخلی ریشه‌ی خاب ندارند. واضح است که در این نوع بافت نسبت به بافت قبلی تراکم خاب نصف می‌شود.

بافت سه پودی (Three Shot):

در این بافت به ازای هر سه پودی که داخل فرش کار گذاشته می‌شود یک ردیف خاب وجود دارد و دو پود دیگر ریشه‌ی خاب ندارند. بافت‌های سه پودی برای فرش‌های با کیفیت بالا استفاده می‌شود و پشت فرش ماشینی تمیزتر و ظریف‌تر است. این بافت بهترین نمونه‌ی مشابه فرش دستبافت را ارائه می‌دهد؛ اما فرآیند بافت آن کند است و به نخ پود زیادی، نیاز دارد.

قابل ذکر است نخ خابی که روی قالی دیده نمی‌شود، نخ مرده (Dead Pile) نام دارد و به دو شکل داخل خود فرش ماشینی قرار می‌گیرد:

نخ مرده اینکور پوریتد (Incorporated):

می‌توان آن را به طور مستقیم ما بین پود داخلی و پود بیرونی جا داد.

نخ مرده شناور (Floating Dead Pile):

می‌توان آن را مابین نخ‌های خاب به صورت شناور درآورد.

نخ‌های خاب فرش که داخل کریل دستگاه قرار دارد باید تحت کشش به سمت شانه‌ی دفتین حرکت کند. لذا روی هر سر نخ وزنه‌هایی قرار می‌گیرد. وزنه‌ی جلویی برای کشش دادن و وزنه‌ی عقبی برای ترمز کردن استفاده می‌شود. سنگینی این وزنه‌ها بستگی به تراکم فرش ماشینی دارد. سپس این سر نخ‌ها از تخته راهنما که دارای سوراخ‌هایی است و برای ایجاد شیب به کار رفته، عبور داده می‌شود و قبل از رسیدن به میل میلک‌های رنگ ژاکارد، از یک سری تیغه‌های لامل عبور داده می‌شود که کار آن متوقف کردن دستگاه در اثر پارگی نخ خاب است.

به عنوان مثال اگر دستگاه 8 رنگ باشد از هر دندانه شانه، 8 رنگ عبور کرده و به لبه‌ی کار متصل می‌گردد.

بدین ترتیب از هر دندانه شانه، نخ‌های خاب و نخ‌های چله عبور می‌کند. سرنخ‌های چله توسط حرکت وردها از هم باز شده و تشکیل دهنه می‌دهند و با بالا رفتن نخ‌های خاب توسط سیستم ژاکارد، راپیر نخ پود را با کشش مناسب از ما بین دهنه‌ی کار ایجاد شده تا وسط عبور داده و به گریپر که از طرف دیگر تا وسط دهنه آمده، تحویل می‌دهد. با خارج شدن گریپر از دهنه‌ی کار، دفتین پود را به لبه‌ی کار می‌کوبد. بنابراین فرش ماشینی در دو لایه‌ی زیر و رو در حالی که به همدیگر چسبیده‌اند تولید می‌شود. همان گونه که قبلا اشاره شد به وسیله‌ی تیغ این دو لایه از وسط برش داده می‌شود. سپس هرکدام جداگانه به کمک غلتک سوزنی به قسمت برداشت منتقل می‌گردد.